زمین خراجیزمین خراجى به یکی از اقسام زمین هاى اسلام ى می گویند ۱ - تعریف زمین خراجیبه زمینى كه خراج به آن تعلّق مى گیرد، زمین خراجى گویند. از آن در باب جهاد و تجارت سخن گفته اند. ۲ - اقسام زمین خراجیاقسام: زمینهاى خراجى سه گونه اند. ۱. زمینهاى آبادى كه مسلمانان با قهر و غلبه از کفار مىگیرند، به شرط آنكه جنگ با اذن امام علیه السّلام باشد. ۲. زمین هاى آباد گرفته شده از کفار از راه مصالحه با آنان؛ بدین گونه كه زمین ها از آنِ مسلمانان باشد و کفار در ازاى پرداخت جزیه) حق سکونت در سرزمین اسلام را داشته باشند ۳. به قول مشهور، زمین هاى آبادى كه صاحبان آنها پس از پذیرش اسلام از روى میل و رغبت، آنها را رها كرده تا به ویرانى گراییده اند، كه در این صورت امام علیه السّلام زمین ها را گرفته و به كسى كه توان آباد كردن آنها را دارد واگذار مى كند. البته در اینكه این نوع زمین ها بر اثر رها كردن و در نتیجه ویران ى و تبدیل آنها به زمین موات، از ملک صاحبانش خارج شده و به ملک مسلمانان درمى آید یا نه، اختلاف است. بنابر قول دوم، اجرت زمین از سوى امام یا كسى كه زمین در اختیار او قرار گرفته به صاحبش پرداخت مى شود، بر خلاف قول نخست؛ زیرا با خروج زمین از ملك صاحبش، وى استحقاق اجرت نخواهد داشت. ۳ - متصدی زمینهای خراجیبدون شک، در عصر حضور و بسط ید (حاکمیت) امام علیه السّلام زمام زمین هاى خراجى به دست او است و او هر گونه كه صلاح ببیند در ازاى نصف یا یك سوم یا یك چهارم یا غیر آن از محصول زمین، آن را به هر كس كه بخواهد واگذار مى كند. بر تحویل گیرنده زمین واجب است پس از دادن خراج و كسر هزینه هاى انجام گرفته براى آبادانى زمین، در صورت رسیدن باقى محصول به حد نصاب، زکات آن را بپردازد. [۶]
المهذب ج۱،ص۱۸۱- ۱۸۲
۴ - پانویس
۵ - منبعجمعی از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمی شاهرودی فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۲۷۵ |